ADR : इलेक्टोरल बाँड्सचा मुद्दा सध्या चर्चेत आहे. या प्रकरणादरम्यान असोसिएशन फॉर डेमोक्रॅटिक रिफॉर्म्स (ADR) ने एक अहवाल जारी केला आहे. यामध्ये राष्ट्रीय पक्षांच्या निधीच्या स्रोतांचे विश्लेषण करण्यात आले आहे. अहवालानुसार, 2004-05 ते 2022-23 या आर्थिक वर्षांमध्ये सर्व राष्ट्रीय पक्षांनी अज्ञात स्त्रोतांकडून 19,000 कोटी रुपयांपेक्षा जास्त उत्पन्न जमा केले आहे. एडीआरच्या अहवालात आणखी काय आहे ते जाणून घेऊया…
आधी जाणून घेऊया राजकीय पक्षांच्या निधीबाबत काय नियम आहेत?
एडीआरने आपल्या अहवालात म्हटले आहे की, निवडणूक आयोगाकडे दाखल केलेल्या पक्षांचे लेखापरीक्षण आणि देणगी अहवालांचे विश्लेषण स्पष्टपणे दर्शवते की पैशाचे स्त्रोत मोठ्या प्रमाणात अज्ञात आहेत. सध्या राजकीय पक्षांना 20,000 रुपयांपेक्षा कमी देणगी असलेल्या देणगीदारांचा तपशील जाहीर करण्याची गरज नाही. अहवालानुसार, राजकीय पक्षांच्या निधीपैकी 59% पेक्षा जास्त निधी अज्ञात स्त्रोतांकडून प्राप्त झाला आहे ज्यामध्ये निवडणूक रोख्यांचाही समावेश आहे.
जून २०१३ मध्ये केंद्रीय माहिती आयोगाच्या (सीआयसी) निर्णयामुळे राष्ट्रीय पक्षांना आरटीआय अंतर्गत आणण्यात आले होते, परंतु या पक्षांनी या निर्णयाचे पालन केलेले नाही. सध्याच्या कायद्यानुसार जनतेला सर्व माहिती आरटीआयद्वारेच मिळू शकते.
ज्ञात स्त्रोतांबद्दल नियम काय आहे?
राजकीय पक्षांना 20,000 रुपयांपेक्षा जास्त देणगी देणाऱ्या देणगीदारांचा तपशील निवडणूक आयोगाकडे दरवर्षी सादर करणे आवश्यक आहे. देणगीच्या अहवालात, पक्षांना देणगीदाराचे नाव, पत्ता, पॅन, रक्कम आणि देयकाची पद्धत यासारखी माहिती द्यावी लागते. हे पक्षांचे उत्पन्नाचे एकमेव ज्ञात स्त्रोत आहे. अज्ञात स्त्रोतांकडून मिळालेली माहिती पक्षांनी जाहीर केलेल्या आयकर रिटर्नमधून घेतली जाते. 20,000 रुपयांपेक्षा कमी देणग्यांचे तपशील लेखापरीक्षण अहवालात किंवा देणगी अहवालात सार्वजनिकरित्या उपलब्ध नाहीत. या देणग्या अज्ञात स्त्रोताच्या मानल्या जातात.
राजकीय पक्षांच्या निधीबाबत अहवाल काय आहे?
एडीआरने म्हटले आहे की 2004-05 ते 2022-23 या आर्थिक वर्षांमध्ये सर्व राष्ट्रीय पक्षांनी एकूण रु. 19,083.08 कोटी रुपयांचे उत्पन्न जमा झाले आहे. 2022-23 या आर्थिक वर्षात भाजपने रु. 1400.2398 कोटी रुपयांचे उत्पन्न जाहीर केले आहे. हा आकडा सर्व राष्ट्रीय पक्षांनी घोषित केलेल्या अघोषित रकमेच्या (रु. 1832.8788 कोटी) 76.396% आहे. भाजपचे हे उत्पन्न इतर पाच राष्ट्रीय पक्षांनी घोषित केलेल्या अज्ञात स्त्रोतांच्या उत्पन्नापेक्षा (रु. 432.639} 937.6008 कोटी अधिक.
या बाबतीत देशातील प्रमुख विरोधी पक्ष काँग्रेस दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. काँग्रेसने अज्ञात स्त्रोतांकडून एकूण रु. 315.114 कोटी प्राप्त झाले आहेत. ही रक्कम सर्व राष्ट्रीय पक्षांच्या अज्ञात स्त्रोतांच्या एकूण उत्पन्नाच्या 17.192% आहे.
अज्ञात स्त्रोतांकडून पक्षांनी गोळा केलेली एकूण रक्कम रु. रु.1832.8788 कोटी उत्पन्नापैकी रु. निवडणूक रोख्यांमधून 1510.6199 कोटी रुपये (82.42%) उत्पन्न घोषित केले आहे. 2022-23 या आर्थिक वर्षात काँग्रेस आणि CPI(M) यांनी मिळून 136.7986 कोटी रुपये कूपन विकून कमावले आहेत.
राष्ट्रीय पक्षांना अज्ञात स्त्रोतांकडून किती उत्पन्न मिळते?
6 राष्ट्रीय पक्षांना अज्ञात स्त्रोतांकडून 1832.8788 कोटी रुपयांच्या देणग्या मिळाल्या, त्यापैकी 82.42% (रु. 1510.6199 कोटी) निवडणूक रोख्यांमधून आल्या. काँग्रेस आणि CPI(M) ने अज्ञात स्त्रोतांद्वारे कूपनच्या विक्रीतून 7.46% (रु. 136.7986 कोटी) कमाई केली आहे. 6 राष्ट्रीय पक्षांनी ऐच्छिक योगदानातून (रु. 20,000 पेक्षा कमी) 10% (रु. 183.2811 कोटी) गोळा केले आहेत.
The Association for Democratic Reforms also said that the analysis of the national parties' audit reports and donation statements filed with the Election Commission shows that the sources remain largely unknown#ElectoralBonds #ADR https://t.co/bFzcqPWrfd
— The Telegraph (@ttindia) March 7, 2024
