Weather Update : सामान्यतः, देशातील नैऋत्य मोसमी वारे 17 सप्टेंबरच्या सुमारास वायव्य भारतातून माघार घेण्यास सुरुवात करतात, परंतु या वर्षीच्या हंगामात आत्तापर्यंत माघार घेण्याची शक्यता नाही आणि पाऊस ऑक्टोबरपर्यंत वाढू शकतो. मान्सून उशिरा माघार घेण्याचे हे सलग 13 वे वर्ष आहे.
21 ते 27 सप्टेंबर अखेर मान्सूनची माघार सुरू होण्याचे संकेत हवामान खात्याने 21 सप्टेंबर रोजी दिले होते. त्याचवेळी, 30 सप्टेंबरपर्यंत देशात सरासरीपेक्षा कमी पाऊस पडण्याची शक्यता आहे. तथापि, ते 90 ते 95 टक्के दरम्यान असेल. जून ते सप्टेंबर या काळात पावसाळ्यातील सर्वसाधारण सरासरी ८६८.८ मिमी असते. IMD नुसार, 21 सप्टेंबरपर्यंत देशातील एकूण पाऊस सात टक्क्यांनी कमी झाला होता. 36 टक्के जिल्ह्यांमध्ये एकतर कमी (सामान्यपेक्षा 20 ते 59 टक्के कमी) किंवा जास्त (सामान्यपेक्षा 59 टक्क्यांहून अधिक) पाऊस पडला आहे.
जर्मनीतील पॉट्सडॅम इन्स्टिट्यूट फॉर क्लायमेट इम्पॅक्ट रिसर्चच्या हवामान शास्त्रज्ञ एलेना सुरोवायत्किना यांच्या अंदाजानुसार, वायव्य भारतातून मान्सूनची माघार ३० सप्टेंबर ते ९ ऑक्टोबर दरम्यान सुरू होऊ शकते. याचा अर्थ देशाच्या उत्तर-पश्चिम भागात मान्सून माघार घेण्यास १३ ते २२ दिवस उशीर होणार आहे.
ही कारणे आहेत
इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी बॉम्बे येथील हवामान अभ्यासाशी संबंधित तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, यावेळी आर्क्टिक समुद्रातील बर्फाचा मोठा फटका बसला आहे. याशिवाय, उत्तर गोलार्ध, विशेषत: उष्णकटिबंधीय अटलांटिक, बरेच उबदार राहिले. या परिस्थितींनी ITCZ उत्तरेकडे खेचले आहे आणि अल निनो पॅटर्न हे पश्चिम पॅसिफिकमधील ग्लोबल वार्मिंगचे सूचक आहे.
आंतर-उष्णकटिबंधीय अभिसरण क्षेत्र (ITCZ) आंतर-उष्णकटिबंधीय अभिसरण क्षेत्र हा एक असा प्रदेश आहे जेथे दोन गोलार्धांचे व्यापारी वारे एकमेकांवर आदळतात, ज्यामुळे स्थिर वारे आणि तीव्र गडगडाटासह अनियमित हवामान निर्माण होते. जेव्हा ITCZ उत्तरेकडे सरकतो तेव्हा मान्सून भारतीय उपखंडात कायम राहतो. या सर्व घटकांचा एकत्रितपणे मान्सून ट्रफच्या हालचालींवर आणि मान्सूनच्या नैराश्यांसह वरच्या वातावरणाचा दाब आणि अरबी समुद्रातून होणारा आर्द्रता यावर परिणाम होतो.
सुधारण्याची शक्यता
ही परिस्थिती पाहता ऑक्टोबरपर्यंत मान्सून सुरू राहील आणि पावसाचे आकडे सुधारतील, असे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. विशेषतः उत्तर प्रदेश, बिहार, छत्तीसगड, ओडिशा आणि ईशान्य भागात पावसाची कमतरता दूर होईल. सप्टेंबरच्या उरलेल्या दिवसांत पावसाच्या स्वरूपावर देशाच्या पूर्व, मध्य आणि दक्षिण भागात गडगडाटी वादळांचे वर्चस्व राहील. या काळात सामान्यपेक्षा जास्त पाऊस अपेक्षित नाही.
