समुद्रयान मिशन : चांद्रयान-3 मोहिमेने आपल्याला चंद्रावरची बरीच माहिती विक्रम लंडर व प्रज्ञान रोवरच्या माध्यमातून मिळत आहेत. सूर्याची माहिती आदित्य-L1 च्या माध्यमातून मिळत आहे. आता पाळी आली आहे समुद्राच्या खोलात दडलेली रहस्ये जाणून घेण्याची. भारत लवकरच आपल्या ‘समुद्रयान’ मोहिमेची चाचणी सुरू करणार आहे.
मिशन समुद्रयानमध्ये, तीन लोकांना स्वदेशी पाणबुडीमध्ये 6,000 मीटर खोलीवर पाठवले जाईल. मत्स्य 6000 असे या सबमर्सिबलचे नाव आहे. मत्स्य 6000 चे क्रू समुद्रतळाच्या 6 किलोमीटर खाली कोबाल्ट, निकेल आणि मॅंगनीज सारख्या मौल्यवान धातूंचा शोध घेतील. मत्स्य 6000 तयार करण्यासाठी सुमारे दोन वर्षे लागली.
2024 च्या सुरुवातीला चेन्नईच्या किनाऱ्यावरून बंगालच्या उपसागरात सोडले जाईल. इतक्या खोल समुद्रात जाणे अत्यंत आव्हानात्मक असते. जून 2023 मध्ये होणार्‍या टायटॅनिकच्या दुर्घटनेबद्दल भारतीय शास्त्रज्ञही जागरूक आहेत. उत्तर अटलांटिक महासागरातील टायटॅनिकच्या ढिगाऱ्याकडे पर्यटकांना घेऊन जाणाऱ्या या सबमर्सिबलचा स्फोट झाला होता.
त्या अपघाताच्या पार्श्वभूमीवर भारतीय शास्त्रज्ञ मत्स्य 6000 च्या डिझाइनची वारंवार चाचणी घेत आहेत. भारताच्या समुद्रयान मिशनशी संबंधित सर्व काही जाणून घ्या.
500 मीटर खोलीवर चाचणी सुरू होईल
मत्स्य 6000 हे नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ ओशन टेक्नॉलॉजी (NIOT) च्या शास्त्रज्ञांनी विकसित केले आहे. टायटनच्या दुर्घटनेनंतर त्यांनी मत्स्या 6000 चे डिझाइन, साहित्य, चाचणी, प्रमाणन आणि मानक कार्यपद्धती यांचा आढावा घेतला आहे.
पृथ्वी विज्ञान मंत्रालयाचे सचिव एम रविचंद्रन यांनी एका वृत्तपत्राला मुलखात देताना सांगितले, ‘समुद्रयान मोहीम खोल महासागर मोहिमेचा भाग म्हणून सुरू आहे. आम्ही 2024 च्या पहिल्या तिमाहीत 500 मीटर खोलीवर सागरी चाचण्या घेणार आहोत.
समुद्रयान मिशन: मत्स्य ६००० काय शोधणार?
- निकेल, कोबाल्ट, मॅंगनीज, हायड्रोथर्मल सल्फाइड्स आणि गॅस हायड्रेट्स शोधण्याव्यतिरिक्त, मत्स्या 6000 हायड्रोथर्मल व्हेंट्स आणि समुद्रातील कमी-तापमान मिथेन सीप्समधील केमोसिंथेटिक जैवविविधतेची तपासणी करेल.
- मत्स्य 6000 चे वजन 25 टन आहे. त्याची लांबी 9 मीटर आणि रुंदी 4 मीटर आहे.
- एनआयओटीचे संचालक जीए रामदास म्हणाले की मत्स्य 6000 साठी 2.1 मीटर व्यासाचा गोल डिझाइन आणि विकसित केला आहे ज्यामध्ये तीन लोक असतील.
- 6,000 मीटर खोलीवर 600 बार दाब (समुद्र सपाटीवरील दाबापेक्षा 600 पट जास्त) सहन करण्यासाठी हा गोल 80 मिमी जाड टायटॅनियम मिश्र धातुपासून बनविला जाईल.
- हे वाहन 12 ते 16 तास सतत चालण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे, परंतु ऑक्सिजन पुरवठा 96 तास उपलब्ध असेल.
2026 पर्यंत समुद्रयान मोहीम सुरू होण्याची अपेक्षा आहे. आतापर्यंत फक्त अमेरिका, रशिया, जपान, फ्रान्स आणि चीनने मानवांना वाहून नेण्यासाठी सबमर्सिबल विकसित केले आहे.
