MBA vs PGDM : व्यवसाय आणि व्यवस्थापन क्षेत्रात पोस्ट ग्रॅज्युएशन करू इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांचा एक प्रश्न असतो – एमबीए करा की पीजीडीएम. समान अभ्यासक्रमांमुळे या दोन अभ्यासक्रमांच्या निवडीबाबत विद्यार्थी अनेकदा गोंधळात पडतात. मुळात, पोस्ट ग्रॅज्युएट डिप्लोमा इन मॅनेजमेंट (PGDM) आणि मास्टर इन बिझनेस एडमिनिस्ट्रेशन (MBA) हे दोन्ही मास्टर लेव्हल मॅनेजमेंट कोर्स आहेत. दोघांमध्ये अनेक समानता आहेत. एमबीए आणि पीजीडीएम हे दोन्ही व्यवसायाभिमुख अभ्यासक्रम आहेत. दोन्ही अभ्यासक्रम पूर्ण केल्यानंतर पीएचडीकडे वाटचाल करता येते. हे दोन्ही अभ्यासक्रम रोजगाराच्या शक्यतांच्या दृष्टिकोनातून समान मूल्याचे आहेत. PGDM मध्ये प्रवेश CAT, MAT, JAT, ATMA (CAT/ MAT/ XAT/ ATMA) आणि TSICET, MAH-CET सारख्या राज्यस्तरीय प्रवेश परीक्षांद्वारे केला जातो, तर MBA मध्ये प्रवेश देखील CAT, MAT, CMAT, TSICET, द्वारे होतो. MAH-CET वगैरे होतात. पण तरीही, जर तुम्ही बारकाईने पाहिले तर दोघांमध्ये काही फरक दिसून येतो-
MBA पदवी तर PGDM डिप्लोमा कोर्स आहे
रोजगाराच्या जगात समान महत्त्व असूनही, एमबीएची मागणी जास्त आहे कारण एमबीए हा पदवी अभ्यासक्रम आहे तर पीजीडीएम हा डिप्लोमा अभ्यासक्रम आहे. पदविका अभ्यासक्रमाचे मूल्य पदवी अभ्यासक्रमाइतके नाही, असे अनेक विद्यार्थ्यांना वाटते. पण हे खरे नाही. देशातील अनेक आयआयएम संस्था आणि XLRI जमशेदपूर आणि एसपी जैन इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट अँड रिसर्च मुंबई सारख्या इतर शीर्ष बी-स्कूल PGDM आणि PGP (व्यवस्थापनातील पोस्ट ग्रॅज्युएट प्रोग्राम) आयोजित करतात. यातील बहुतांश संस्था स्वायत्त संस्था आहेत. ते कोणत्याही विद्यापीठाशी संलग्न नाहीत. MBA आणि PGDM मधील फरक फक्त नावात आहे व्यावसायिक मूल्यात नाही. दोन्ही अभ्यासक्रमांना नोकरीच्या बाजारपेठेत समान मूल्य आहे.
एमबीएला पीजीडीएमपेक्षा पुस्तकी ज्ञान जास्त आहे, असे एक तज्ज्ञ सांगतात. एमबीएमध्ये, व्यावहारिक दृष्टिकोनापेक्षा व्यवस्थापनाच्या सैद्धांतिक संकल्पना आणि तांत्रिक बाबींवर अधिक लक्ष केंद्रित केले जाते. तर PGDM मध्ये, व्यवस्थापन कौशल्ये आणि व्यावहारिक दृष्टिकोन विकसित करण्यावर अधिक लक्ष दिले जाते. पीजीडीएम हा बाजार आणि उद्योगाच्या गरजेनुसार तयार केलेला कोर्स आहे.
बहुतेक प्रकरणांमध्ये एमबीए अभ्यासक्रमाचा अभ्यासक्रम विद्यापीठाने तयार केला आहे. एकाच विद्यापीठांतर्गत असलेल्या दोन एमबीए महाविद्यालयांमध्ये अभ्यासक्रम सारखाच असेल. तथापि, पीजीपीएम किंवा पीजीडीएम अभ्यासक्रम त्याच संस्थेद्वारे निर्धारित केले जातात. संस्थेने आपल्या अभ्यासक्रमाचा अभ्यासक्रम ठरवल्यामुळे सहज बदल करता येतात. म्हणजेच त्यात लवचिकता आहे. औद्योगिक गरजेनुसार अभ्यासक्रम दरवर्षी बदलतो. बदलाच्या या शर्यतीत विद्यापीठे मागे पडतात आणि काही वर्षांनी त्यांचा अभ्यासक्रम बदलतात. ज्यांना कॉर्पोरेट जगतात रस आहे किंवा उद्योजक बनायचे आहे त्यांच्यासाठी पीजीडीएम हा अधिक योग्य पर्याय असू शकतो असे तज्ज्ञांचे मत आहे. त्याचा अभ्यासक्रम एआयसीटीईने मंजूर केला आहे.
असे आढळून आले आहे की बहुतांश एमबीए अभ्यासक्रमांचे शिक्षण शुल्क पीजीपी किंवा पीजीडीएम अभ्यासक्रमांच्या तुलनेत कमी आहे. कारण बहुतेक सरकारी मान्यताप्राप्त विद्यापीठे एमबीए पदवी देतात. या विद्यापीठांना सरकारकडून आर्थिक मदत आणि अनुदान मिळते, ज्यामुळे विद्यार्थ्याला पदवी परवडणारी ठरते. पीजीपी किंवा पीजीडीएम पदवीच्या बाबतीत, विद्यार्थ्यांना संपूर्ण अभ्यासक्रमाचा खर्च स्वतःहून उचलावा लागतो. तथापि, हा एक निश्चित नियम नाही. अनेक संस्थांची एमबीए फी पीजीडीएमपेक्षा जास्त आहे.
या प्रश्नाचे उत्तर स्वारस्य आणि करिअरच्या ध्येयांवर अवलंबून आहे. येथे तुमच्या संस्थेचे नाव खूप महत्त्वाचे आहे. एमबीए आणि पीजीडीएममध्ये कोणत्या अभ्यासक्रमाचे मूल्य अधिक आहे? हे अभ्यासक्रमाच्या नावावरून नव्हे तर अभ्यासक्रमाची गुणवत्ता, अध्यापनशास्त्र आणि संस्थेचे मानांकन आणि प्रतिष्ठा यासारख्या काही घटकांवरून निश्चित केले जाऊ शकते.
सन 2017 पर्यंत, सर्व आयआयएम संस्थांनी एमबीए पदवी प्रदान केली नाही. काहीजण पीजीडीएम आणि पीजीपी चाव्याही देत असत. 2017 मध्ये आयआयएम विधेयक संसदेत मंजूर झाल्यानंतर आयआयएमला एमबीए पदवी देण्याची परवानगी देण्यात आली होती.
