न्युज डेस्क – 12 डिसेंबर 2022 रोजी सौरऊर्जेच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण कार्य करणाऱ्या अमेरिकन महिला शास्त्रज्ञ डॉ. मारिया टेल्केस यांचा 122 वा वाढदिवस आहे. या निमित्ताने सर्च इंजिन गुगलने खास डूडल बनवून त्यांच्या योगदानाचे स्मरण केले होते. सौरऊर्जेच्या क्षेत्रात तिने लावलेल्या प्रमुख शोधांमुळे मारिया आज द सन क्वीन म्हणून ओळखली जाते.
डॉ. मारिया टेल्केस या सोसायटी ऑफ वुमन इंजिनिअर्स अचिव्हमेंट अवॉर्ड मिळवणाऱ्या पहिल्या महिला शास्त्रज्ञ होत्या. सूर्यापासून निघणाऱ्या ऊर्जेमध्ये मानवी जीवनात परिवर्तन घडवून आणण्याची शक्ती असते, असा त्यांचा विश्वास होता. त्यांनी सौरऊर्जेशी संबंधित अनेक शोध लावले आणि त्यांचे तर्क योग्य सिद्ध केले. डॉ. मारिया टेल्केस यांचा जन्म 12 डिसेंबर 1900 रोजी हंगेरियन शहरात बुडापेस्ट येथे झाला. सौरऊर्जा तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात त्यांनी अनेक कामे केली आहेत.
सौरऊर्जेच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान देणाऱ्या मारिया टेल्क्स यांनी 1920 मध्ये बुडापेस्ट विद्यापीठात भौतिक रसायनशास्त्राचा अभ्यास केला आणि 1924 मध्ये पीएचडी मिळवली. हा अभ्यास त्यांनी त्यांच्या वेळेपूर्वी पूर्ण केला.
अभ्यास करून डॉ.मारिया युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका येथे गेल्या. त्यानंतर तेथे त्यांनी बायोफिजिस्ट म्हणून काम सुरू केले. 1937 मध्ये त्यांनी अमेरिकेचे नागरिकत्व घेतले. डॉ. मारिया यांनी मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (MIT) येथे सौर ऊर्जा समितीचे सदस्य म्हणून काम केले.
डॉ. मारिया यांना दुसऱ्या महायुद्धादरम्यान अमेरिकन सरकारने सोलार डिस्टिलर विकसित करण्यासाठी मदतीसाठी बोलावले होते. समुद्रातील पाण्याचे गोड्या पाण्यात रूपांतर करण्यासाठी सोलर डिस्टिलरचा वापर केला जातो. हा लाइफसेव्हर पॅसिफिक थिएटरमध्ये तैनात असलेल्या सैनिकांनी वापरला होता.
मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमध्ये काम करत असतानाच मारिया मॅसॅच्युसेट्स (Massachusetts) मधील एका प्रकल्पात सहभागी झाली. हा प्रकल्प थंड हवामानात घर उबदार ठेवण्याच्या कामाशी संबंधित होता. मारियाचा प्रयोग अयशस्वी झाला आणि एमआयटीने तिला सोलर एनर्जी टीममधून बाहेर काढले. पण तिने हार मानली नाही.
द सन क्वीन हे नाव कसे पडले ते जाणून घ्या?
सन 1948 मध्ये डॉ. मारिया यांनी सूर्यप्रकाशाच्या उष्णतेने भिंती उबदार ठेवण्यासाठी एक प्रणाली तयार केली. वास्तुविशारद एलेनॉर रेमंड यांच्यासोबत त्यांनी ही प्रणाली तयार केली. यानंतर त्यांनी सौरऊर्जेवर चालणारे ओव्हन तयार केले, जे आजही लोकप्रिय आहे.
डॉ. मारियाला तिच्या शोधांमुळे सूरज की रानी (द सन क्वीन) म्हणून ओळखले जाते. यानंतर त्यांनी असा ओव्हन तयार केला, जो सौरऊर्जेवर चालू शकतो. ते सोलर ओव्हन आजही लोकप्रिय आहे. या शोधांमुळे तिला सूर्याची राणी म्हणून ओळखले जाऊ लागले. डॉ. मारिया यांना 12 डिसेंबर रोजी म्हणजेच आजच्या दिवशी ‘द सोसायटी ऑफ वुमन इंजिनिअर्स अचिव्हमेंट अवॉर्ड’ प्रदान करण्यात आला.
