NCP Story : राष्ट्रवादी काँग्रेसला आता अजित पवारांचा पक्ष म्हटले जाईल. निवडणूक आयोगाने अजित पवार यांच्या राष्ट्रवादी काँग्रेसला खरी राष्ट्रवादी काँग्रेस म्हणून घोषित केले आहे. सहा महिन्यांहून अधिक काळ चाललेल्या 10 हून अधिक सुनावणीनंतर आयोगाने राष्ट्रवादी काँग्रेसमधील वाद मिटवला आहे.
24 वर्षांपूर्वी स्थापन झालेल्या पक्षात बरेच बदल झाले आहेत. शरद पवारांनी स्थापन केलेला राष्ट्रवादी हा त्यांचा पक्ष राहिलेला नाही. जाणून घेऊया राष्ट्रवादीची स्थापना कशी झाली? त्याची आतापर्यंतची कामगिरी कशी आहे?…
राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या स्थापनेला सोनिया गांधींची खिलाफत कारणीभूत
राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाची स्थापना 10 जून 1999 रोजी शरद पवार, पीए संगमा आणि तारिक अन्वर यांनी केली. त्याच्या निर्मितीमागे मोठा राजकीय घडामोडी आहे. खरे तर सोनिया गांधींनी राजकारणात प्रवेश केला आणि त्यांची काँग्रेस अध्यक्ष बनवण्याची तयारी सुरू झाली, तेव्हा शरद पवारांसह काही नेत्यांनी विरोध केला.
यानंतर काँग्रेसने पवार, पीए संगमा आणि तारिक अन्वर यांची सहा वर्षांसाठी पक्षातून हकालपट्टी केली. तिन्ही नेत्यांनी मिळून राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाची स्थापना केली. पवार यांची राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या अध्यक्षपदी निवड झाली. पीए संगमा आणि तारिक अन्वर यांना पक्षाचे सरचिटणीस बनवण्यात आले आहे.
पहिल्याच निवडणुकीत मोठे यश
महाराष्ट्रात राष्ट्रवादी काँग्रेसला सर्वात मोठे यश मिळाले. ऑक्टोबर १९९९ मध्ये विधानसभा निवडणुकीत राष्ट्रवादी काँग्रेस तिसऱ्या क्रमांकावर होती. पक्षाने 223 पैकी 58 जागा जिंकल्या. पवारांनी काँग्रेसविरोधात बंड करून राष्ट्रवादी काँग्रेसची स्थापना करून राज्यात सरकार स्थापन केले. त्यानंतर 2004 मध्ये, पक्ष केंद्र सरकारचा भाग होण्यासाठी यूपीएमध्ये सामील झाला. शरद पवार 2004 ते 2014 पर्यंत यूपीए सरकारमध्ये मंत्री होते.
राष्ट्रवादीचा प्रवास चढउतारांनी भरलेला
2004 च्या विधानसभा निवडणुकीत राष्ट्रवादी काँग्रेसने महाराष्ट्रात 124 जागा लढवल्या होत्या. 71 जागा जिंकल्या. मात्र, 2009 च्या विधानसभा निवडणुकीत पक्षाला 62 जागा मिळाल्या होत्या. 2007 च्या गोवा विधानसभा निवडणुकीत राष्ट्रवादीने तीन जागा जिंकल्या होत्या. मात्र, पुढील विधानसभा निवडणुकीत त्यांना एकही जागा मिळाली नाही.
राष्ट्रीय स्तरावर, पक्षाने 1999 मध्ये लोकसभेच्या आठ जागा आणि 2004 आणि 2009 च्या निवडणुकीत प्रत्येकी नऊ जागा जिंकल्या. दरम्यान, पक्षाला देशभरात अल्प आणि निश्चित मतांची टक्केवारी मिळत राहिली. 2004 मध्ये ते 1.8 टक्के होते, जे 2009 मध्ये किंचित सुधारून सुमारे 2 टक्के झाले. 2009 मध्ये, पक्षाने महाराष्ट्राव्यतिरिक्त इतर राज्यात 46 उमेदवार उभे केले, त्यापैकी 45 जागांवर त्यांचा पराभव झाला.
गेल्या वर्षी राष्ट्रीय पक्षाचा दर्जा हिरावून घेतला
निवडणूक आयोगाने एप्रिल 2023 मध्ये तृणमूल काँग्रेस आणि भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी (CPI) सोबत राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचा राष्ट्रीय पक्षाचा दर्जा काढून घेतला. 2014 आणि 2019 च्या लोकसभा निवडणुकीतील पक्षाची कामगिरी हेच पद गमावण्याचे कारण होते. राष्ट्रवादीला त्याच्या स्थापनेच्या पुढच्या वर्षी म्हणजे 2000 मध्ये राष्ट्रीय पक्षाचा दर्जा मिळाला.
अनेक गटांनी वेळोवेळी बंड केले
राष्ट्रीय पातळीवरही राष्ट्रवादीला वेळोवेळी बंडखोरींना सामोरे जावे लागले. केरळमधील एका गटाने 2002 मध्ये पक्षापासून फारकत घेतली होती, तर दुसरा गट 2004 मध्ये छत्तीसगडमध्ये पक्षापासून वेगळा झाला होता. त्याला सर्वात मोठा धक्का संस्थापक पीए संगमा यांनी दिला, ज्यांनी 2004 मध्ये मेघालय युनिट बंद केले. नंतर ते पक्षात परतले, पण 2012 मध्ये संगमा यांनी पक्षाचा कायमचा निरोप घेतला.
वास्तविक पवारांनी यूपीएचे राष्ट्रपतीपदाचे उमेदवार प्रणव मुखर्जी यांना पाठिंबा दिला होता. संगमा यांनी मोठ्या फरकाने पराभूत झालेल्या मुखर्जींचाही सामना केला. 2013 च्या सुरुवातीला संगमा यांनी नॅशनल पीपल्स पार्टीची स्थापना केली.
महाराष्ट्राच्या राजकारणात जुलै 2023 मध्ये मोठी उलथापालथ झाली, तेव्हा अजित पवारांनी राष्ट्रवादी काँग्रेसविरोधात बंडखोरी केली. पक्षात फूट पडल्यानंतर राष्ट्रवादीवर ताबा मिळविण्यासाठी काका-पुतणे आमने-सामने आले. अजित पवार गटाने निवडणूक आयोगाकडे धाव घेतली. त्याचवेळी शरद पवार गटानेही निवडणूक आयोगात आपले म्हणणे मांडले. निवडणूक आयोगाने कागदपत्रे तपासून दोन्ही पक्षांचा युक्तिवाद ऐकून घेतला. निवडणूक आयोगाने राष्ट्रवादीतील वाद मिटवला आणि अजित पवार यांच्या नेतृत्वाखालील गटाच्या बाजूने निकाल दिला. आता राष्ट्रवादीचे नाव आणि निवडणूक चिन्ह ‘घड्याळ’ अजित पवार यांच्याकडेच राहणार आहे….
