RBI नियम : जेव्हापासून भारतात UPI डिजिटल पेमेंटची सुविधा सुरु झाली तेव्हा पासून नगदी व्यवहार कमी झालेले पाहायला मिळतात. मात्र काही ठिकाणी अजूनही नगदी व्यवहार केल्या जातात, अश्यातच अनेक नोट्स सापडतात ज्यावर काहीतरी किंवा दुसरे लिहिलेले असते. अशा वेळी मनात प्रश्न येतो की ज्या नोटांवर काही लिहिले आहे, त्या नोटा अवैध मानल्या जाणार का?…
नोटाबंदीनंतर आलेल्या नव्या नोटांवर काही लिहिले असेल तर ती नोट चालणार नाही, असा मोठा गैरसमज आपल्यामध्ये आहे. तथापि, केवळ नोटेवर काहीतरी लिहिलेले असल्यामुळे ती अवैध ठरत नाही. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) स्वतः हे सांगते, परंतु तरीही लोकांनी चलनी नोटांवर काहीही लिहू नये अशी अपेक्षा करते कारण यामुळे नोट खराब होतील आणि नोटांचे आयुष्य देखील कमी होईल.
तथापि, येथे मोठी गोष्ट अशी आहे की जर तुम्हाला रु. 2000, रु. 500, रु. 200, रु. 100, रु. 50 किंवा रु. 20 च्या नोटांवर काहीतरी लिहिलेले आढळले तर तुम्ही त्यांना कोणत्याही भीतीशिवाय कायदेशीर समजू शकता.
काय आहे संपूर्ण प्रकरण?
सरकारच्या अधिकृत तथ्य तपासक PIB Fact Check ने सोशल मीडियावर प्रसारित केल्या जाणाऱ्या खोट्या दाव्याला उत्तर म्हणून वरील मुद्द्यावर प्रकाश टाकला आहे. आरबीआयच्या नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, नवीन नोटांवर काहीही लिहिल्यास त्या अवैध ठरतात, असा दावा या बनावट संदेशात करण्यात आला आहे.
फेक मेसेजमध्ये केला हा दावा?
सोशल मीडियावर फिरत असलेल्या मेसेजमध्ये म्हटले आहे की, ‘रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, नवीन नोटांवर काहीही लिहिल्यास नोट अवैध ठरते आणि ती यापुढे कायदेशीर निविदा राहणार नाही.’
वरील दाव्याला खोटा ठरवून, पीआयबी फॅक्ट चेकने ट्विट केले की, ‘नाही, लिहलेल्या नोटा अवैध नाहीत आणि कायदेशीर निविदा राहतील.’
आरबीआयचे नियम?
आरबीआयच्या क्लीन नोट पॉलिसी अंतर्गत, वापरकर्त्यांना विनंती केली जाते की चलनी नोटांवर काहीही लिहू नये कारण यामुळे त्याचे आयुष्य कमी होते. PIB म्हणाले, “स्वच्छ नोट धोरणाचा एक भाग म्हणून, लोकांना चलनी नोटांवर लिहू नये असे आवाहन केले जाते कारण ते नोटा खराब करते आणि त्यांचे शेल्फ लाइफ कमी करते.”
रिझर्व्ह बँकेच्या नवीन नियमांनुसार, तुमच्याकडेही जुन्या किंवा फाटलेल्या नोटा असतील तर तुम्हाला अजिबात काळजी करण्याची गरज नाही. आता तुम्ही बँकेच्या कोणत्याही शाखेत जाऊन अशा नोटा बदलून घेऊ शकता. बँकेच्या कर्मचाऱ्याने तुमची नोट बदलण्यास नकार दिल्यास तुम्ही तक्रारही करू शकता.
